Portal Promocji Eksportu

• fr. (la) République démocratique du Congo
• Stolica: Kinszasa
• Powierzchnia: 2,3 mln km²
• Liczba ludności: 67,1 mln
• Gęstość zaludnienia: 28,6 osoby/km²
• Waluta: frank kongijski (CDF)

 

Demokratyczna Republika Konga leży w środkowej Afryce. Na południu Kongo sąsiaduje z Angolą i Zambią, na północy z Republiką Środkowoafrykańską i Sudanem, a na wschodzie z Ugandą, Rwandą, Burundi i Tanzanią. Zachodnia granica z Republiką Konga przebiega wzdłuż rzeki Kongo, której ujście wyznacza krótki odcinek wybrzeża. Zapewnia on krajowi dostęp do Oceanu Atlantyckiego.

 

Źródło: PAP/EPA

 

Stolicą kraju jest Kinszasa, w której żyje – według różnych wyliczeń - od 8 do 10,12 mln ludzi. Stolica położona jest w zachodniej części kraju, nad rzeką Kongo. Na przeciwległym brzegu znajduje się Brazzaville - stolica sąsiedniej Republiki Konga.

 

Léopoldville, założone pod koniec XIX wieku, od lat 20. XX wieku stało się głównym ośrodkiem administracyjnym Konga Belgijskiego. W 1965 roku, w ramach afrykanizacji, miasto zmienił nazwę na Kinszasa. Od czasu uzyskania przez kraj niepodległości, liczba ludności Kinszasy rośnie bardzo szybko głownie przez migracje z terenów objętych działaniami wojennymi.

 

Waluta - frank kongijski (CDF) – dzieli się na 100 centymów. Od 2003 roku obowiązuje płynny kurs wymiany walut. W wielu miejscach można płacić w dolarach.

 

Dawne Kongo Belgijskie uzyskało w 1960 r. niepodległość jako Republika Konga. W 1964 r. oficjalną nazwę państwa zmieniono na Demokratyczną Republikę Konga. W latach 1971-1997 kraj nosił nazwę Zair, a następnie przywrócono dawne nazewnictwo - Demokratyczna Republika Konga (DRK).

 

Polska uznała niepodległość Konga w dniu jej ogłoszenia, czyli 30 czerwca 1960 r. Stosunki dyplomatyczne zostały nawiązane we wrześniu 1960 r., jednak niestabilna sytuacja w Kongu uniemożliwiała ustanowienie polskiej misji dyplomatycznej.

 

W 1961 roku PRL uznała rząd A. Gizenga, którego siedzibą było Stanleyville (obecnie Kisangani) i akredytowała przy nim przedstawiciela dyplomatycznego. Ambasada w Kongo została następnie przeniesiona do Léopoldville (obecnie Kinszasa), gdzie działała do czasu jej zamknięcia z końcem 2008 r. W ślad za likwidacją polskiej misji dyplomatycznej w DRK, zakres jej kompetencji przejęła Ambasada RP w Luandzie.

 

Pomimo postępów procesu pokojowego, sytuacja w niektórych rejonach kraju nie jest stabilna. Na wschodzie działają ugrupowania zbrojne reprezentujące interesy zwaśnionych grup etnicznych Hutu i Tutsi - zarówno zamieszkałych w Kongu, jak i przybyłych z Rwandy. Działalność ugrupowań partyzanckich oraz zwalczających je sił zbrojnych wiążą się ze zniszczeniami i ofiarami wśród ludności cywilnej.

 

 

Demokratyczna Republika Konga to kraj zróżnicowany etnicznie - ok. 80 proc. stanowią ludy Bantu (głównie Luba, Kongo, Mongo). Na północy żyją ludy sudańskie (głównie Azande), na północnym wschodzie - nilockie, natomiast w lasach równikowych - Pigmeje.

 

Według różnych danych statystycznych w kraju tym żyje 67,1-77,1 mln ludzi, ale dokładne określenie ich liczby jest niemożliwe m.in. ze względu na wysoką śmiertelność, duży przyrost naturalny oraz brak okresowych spisów powszechnych.

 

Przyrost naturalny w tym kraju jest wysoki, sięgający 30,4 ‰. Przeciętna długość życia mężczyzn to 50 lat, a kobiet - 53 lata. Duża śmiertelność spowodowana jest niedożywieniem i chorobami, m.in. AIDS (1,1 mln osób to nosiciele wirusa HIV).

 

Ludność rozmieszczona jest bardzo nierównomiernie - najgęściej zaludniony jest pas od ujścia Konga ku wschodowi oraz wzdłuż wschodniej granicy na północ od jeziora Tanganika. Część strefy leśnej jest prawie bezludna.

 

W miastach żyje 30 proc. ludności – przede wszystkim w Kinszasie, największym mieście Afryki na południe od Sahary.

 

Źródło: PAP/EPA

 

W Demokratycznej Republice Konga powstało wiele obozów uchodźców z objętej wojną domową Rwandy. Ok. 500 tys. ludzi przybyło głównie z Angoli, Sudanu, Burundi, Ugandy.

 

Dostęp do czystej wody w proc. w latach 1990 i 2011 w Afryce

Źródło: www.fao.org/economic/ess/ess-fs/ess-fadata/en/

 

Dostęp do urządzeń sanitarnych w proc. w latach 1990 i 2011 w Afryce

Źródło: www.fao.org/economic/ess/ess-fs/ess-fadata/en/

 

Średnia liczba lat nauki w 2011 roku w Afryce

Źródło: UNDP Human development report 2011, New York Oxford University Press 2011

 

Procent dzieci aktywnych ekonomicznie w wieku 7-14 w 2010 roku w Afryce

Źródło: FAO Statistical Yearbook 2012

 

Wskaźniki rozwoju społecznego (HDI) na świecie i w Afryce w 2011 roku

Źródło: UNDP Human development report 2011, New York Oxford University Press 2011

*według siły nabywczej w 2005

Mieszkańcy Demokratycznej Republiki Konga to głównie chrześcijanie (ok. 50 proc. katolików, 20 proc. protestantów), poza tym wyznawcy religii afrochrześcijańskich, animiści (ok. 3 proc.) oraz muzułmanie (10 proc.).

Językiem urzędowym jest francuski. Językoznawcy wyróżniają ponad 700 języków i dialektów, którym posługują się mieszkańcy tego kraju. Obok francuskiego, to również: kikongo, kiswahili, tshiluba oraz lingala.

 

Źródło: PAP/EPA

 

Zgodnie z konstytucją z 2005 roku, która weszła w życie rok później, na czele Demokratycznej Republiki Konga – państwa silnie zdecentralizowanego - stoi prezydent.

 

Ustawa zasadnicza gwarantuje podstawowe prawa i wolności obywatelskie i sankcjonuje system wielopartyjny. Ustrój Demokratycznej Republiki Konga zawiera elementy federalizmu i systemu unitarnego. Każda z prowincji dysponuje m.in. odrębnym budżetem i administracją, ale zakres prerogatyw rządu jest szeroki. Władzom centralnym podlega m.in. policja i wymiar sprawiedliwości.

 

Władza ustawodawcza należy do parlamentu, złożonego ze Zgromadzenia Narodowego i Senatu. W izbie niższej - Zgromadzeniu Narodowym - zasiada 500 deputowanych, wybieranych na 5-letnią kadencję. 61 parlamentarzystów wyłanianych jest w jednomandatowych okręgach wyborczych, a 439 - w okręgach wielomandatowych z list otwartych.

 

W kongijskim Senacie zasiada 108 deputowanych. Najsilniejszą partią w parlamencie jest Ludowa Partia na rzecz Odbudowy i Demokracji - PPRD (fr. Parti du Peuple pour la Reconstruction et la Démocratie), założona przez prezydenta J. Kabilę. W ostatnich wyborach PPRD zdobyła 62 mandatów w Zgromadzeniu Narodowym i 22 w Senacie. Partia ta jest filarem parlamentarnej koalicji zwolenników prezydenta, określanej jako Sojusz na rzecz Prezydenckiej Większości - AMP (fr. Alliance pour la majorité présidentielle).

 

Główną partią opozycyjną jest Ruch na rzecz Wyzwolenia Kongo - MLC (fr. Mouvement pour la Liberation du Congo), który reprezentuje 22 deputowanych Zgromadzenia Parlamentarnego i 14 senatorów.

 

Władza wykonawcza

Prezydent, wybierany jest w wyborach powszechnych na 5-letnią kadencję, wyznacza premiera i członków rządu. Konstytucja dopuszcza jednokrotną reelekcję.

 

Obecny prezydent, Joseph Kabila, zwyciężył w wyborach w 2006 r., pokonując w drugiej rundzie głównego kandydata opozycji, Jean-Pierre Bemba Gombo.

 

W styczniu 2011 r. kongijski parlament zaaprobował poprawkę do konstytucji, w myśl której rozstrzygnięcie wyborów prezydenckich następuje w pierwszej turze w oparciu o zwykłą większość głosów. Kolejne wybory prezydenckie odbyły się 28 listopada 2011 r. Wygrał je Joseph Kabila, uzyskując 49 proc. głosów. Następne wybory powinny zostać przeprowadzone w listopadzie 2016 r.

Demokratyczna Republika Konga podzielona jest na 25 prowincji oraz okręg stołeczny. Chociaż nowy podział administracyjny kraju wprowadzono w 2009 roku, to faktycznie jednak nadal funkcjonuje stary podział na 10 prowincji oraz jedno miasto wydzielone.

 

Każda z 25 nowych prowincji otrzymała duży zakres autonomii.

 

Niechęć Afryki do homoseksualizmu wynika z jej patriarchalnego konserwatyzmu, przywiązania do tradycji i pobożności, ale obserwowany w ostatnich latach wzrost homofobii wiąże się też z polityką. Od zwycięstwa w zimnej wojnie i upadku komunizmu na początku lat 90. rządzony przez liberałów Zachód przekonywał Afrykę do liberalnych porządków i praw. Zachęcał do demokracji i praw człowieka, uzależniał od tego swoją gospodarczą pomoc.

 

Źródło: PAP/EPA

 

Z ponad 50 państw Afryki w prawie 40 homoseksualizm uważany jest za przestępstwo. W Sudanie, Mauretanii czy Somalii grozi za niego kara śmierci. W pozostałych krajach karze się go więzieniem – kilkoma miesiącami w Burundi, trzema latami w Tunezji czy Maroku, pięcioma w Kamerunie i Senegalu, czternastoma w Nigerii, Ugandzie, Kenii czy Malawi. Te ostatnie są byłymi brytyjskimi koloniami, a kary za homoseksualizm, jako sprzeczny z naturą ludzką, wprowadzili tam jeszcze Brytyjczycy.

 

Jedynym na Czarnym Lądzie krajem, w którym związki homoseksualne zrównano z heteroseksualnymi w konstytucji i gdzie zezwolono na homoseksualne małżeństwa, jest Republika Południowej Afryki, która po upadku apartheidu w 1994 r., wzorując się na Zachodzie, wprowadziła u siebie najbardziej liberalne przepisy na całym kontynencie. Ale nawet w liberalnej RPA homoseksualiści są piętnowani przez społeczeństwo, lesbijki są poddawane „korekcyjnym gwałtom”.

 

Polityczni przywódcy, którzy jednomyślnie potępiają homoseksualizm, a widząc aplauz rodaków, sięgają po homofobię jako oręż w walce o władzę. Prezydent Zimbabwe Robert Mugabe od lat wyklina homoseksualistów jako „wybryk natury i obrazę godności ludzkiej”, „gorszych niż świnie i psy”.

 

Wrogość do homoseksualizmu jest jedną z niewielu spraw, które łączą zwaśnionych chrześcijan i muzułmanów w Nigerii. Imamowie w Senegalu zakazują grzebać homoseksualistów na cmentarzach, a kapłani np. w Malawi wyklinają ich jako sługi szatana, owoc zachodniej dekadencji i upadku.

 

Kryzys gospodarczy i wojny w Afganistanie i Iranie, które na początku XXI wieku podkopały potęgę Zachodu, sprawiły, że afrykańscy przywódcy przestali bezkrytycznie przyjmować zalecane przez Zachód mody, a jako pierwsze odrzucili przyjęte na Zachodzie zrównanie heteroseksualizmu z homoseksualizmem. „Zachód mówi, że to prawa człowieka, a według nas to występek i zło” – tłumaczą wiernym w świątyniach kapłani, zauroczeni konserwatywnymi imamami z Bliskiego Wschodu i pastorami z USA.

 

Albinosi

• Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej
• Międzynarodowa Organizacja Pracy
• Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju
• Międzynarodowy Fundusz Walutowy
• Międzynarodowy Trybunał Karny
• Organizacja Narodów Zjednoczonych
• Południowoafrykańska Wspólnota Rozwoju
• Światowa Organizacja Handlu
• Unia Afrykańska

Pomiędzy Polską a Demokratyczną Republiką Konga obowiązuje ruch wizowy. Obywatele polscy mogą uzyskać wizę wjazdową w jednej z kongijskich placówek dyplomatycznych lub konsularnych.

 

Ambasada Demokratycznej Republiki Konga w Warszawie wciąż deklaruje swoją działalność, podając jako adres ul. Bobrowiecka 3 m. 78 02-728 Warszawa

 

Święta

30 czerwca - rocznica proklamowania niepodległości (1960 r.)

 

Oficjalna strona - www.presidentrdc.cd (serwis internetowy prezydenta Demokratycznej Republiki Konga)

Demokratyczna Republika Konga ma 37-kilometrowy dostęp do Oceanu Atlantyckiego. Przeważającą część kraju, w którym powstało wiele parków narodowych, zajmuje rozległa Kotlina Konga.

 

Źródło: PAP/EPA

 

Powierzchnia kraju podnosi się stopniami we wszystkich kierunkach, przechodząc w wyżyny: na północy - Azande, na południowym zachodzie - Dolnogwinejską, na południu - Lunda i Shaby, na wschodzie - Wschodnioafrykańską.

 

Zachodnia krawędź Wyżyny Wschodnioafrykańskiej to góry Mitumba (do 3305 m). Wzdłuż wschodniej granicy kraju ciągnie się Wielki Rów Zachodni z jeziorami.: Mueru, Tanganika, Kiwu, Edwarda i Alberta. W obrębie rowu znajdują się masywy wulkaniczne: Ruwenzori (Margherita, 5109 m n.p.n.) i Wirunga (Karisimbi, 4507 m n.p.m.).

 

Kraj posiada gęstą sieć rzek o dużych zasobach energii wodnej, a największą rzeką jest Kongo. To druga najdłuższa rzeka Afryki, o długości 4,7 lub 4,3 tys. km, w zależności od klasyfikacji.

 

Liczne progi i wodospady na rzekach, m.in. Wodospady Livingstone`a, w wielu miejscach uniemożliwiają żeglugę.

 

Lasy zajmują 74 proc. powierzchni. Najniżej położoną, równinną część Kotliny Konga porastają lasy równikowe, w dużym stopniu zdegradowane i zabagnione. Pod względem rozległości ustępują one jedynie Amazonii. Ku północy i południowi lasy przechodzą w wilgotne sawanny.

 

W Demokratycznej Republice Konga utworzono wiele parków narodowych, a parki Wirunga oraz Salonga trafiły na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

 

 

Panuje tu klimat równikowy wilgotny, na wyżynach otaczających kotlinę - podrównikowy wilgotny. W kierunku południowym klimat staje się bardziej suchy i kontynentalny.

 

Średnia roczna suma opadów waha się od 1500–2000 mm na północy i w części środkowej do 1000 mm na południu. W części przyrównikowej deszcze padają cały rok, przy czym ich maksimum przypada na marzec–maj oraz wrzesień–listopad.

 

Na południu występuje jedna pora deszczowa - od września do maja, a na południu Shaby - od listopada do marca. Deszcze przeważnie są ulewne, burzowe - w górach na wschodzie liczba dni burzowych w roku sięga 180.

 

Średnia temperatura miesięczna wynosi od 24°C w lipcu, sierpniu do 25–27°C w marcu, kwietniu, na południu — od 16°C w lipcu do 24°C w październiku. W górach na wschodzie jest chłodniej - przez cały rok 20–21°C.

 

Demokratyczna Republika Konga posiada duże zasoby surowców mineralnych i energii wodnej, ale mimo to pozostaje jednym z najbiedniejszych krajów świata.

 

Postęp uniemożliwiają ciągłe kryzysy gospodarcze, powodowane głównie niestabilną sytuacją; duże bezrobocie i napływ uchodźców z krajów sąsiednich.

 

Stan gospodarki jest w dużej mierze odzwierciedleniem trudnej przeszłości kraju. W ostatnich kilkudziesięciu latach Kongiem wielokrotnie targały wewnętrzne konflikty zbrojne, a polityka gospodarcza państwa była podporządkowana interesom autorytarnych rządów. Niestabilność wewnętrzna, nieefektywne zarządzanie gospodarką i rozpowszechniona korupcja przyczyniły się do ekonomicznego upadku kraju.

 

Oficjalne zakończenie wojny domowej i utworzenie rządu jedności narodowej w 2003 r. umożliwiło podjęcie działań na rzecz odbudowy gospodarki kraju. Nowe władze podjęły reformy gospodarcze we współpracy z międzynarodowymi organizacjami ekonomicznymi – Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Bankiem Światowym, a także dawcami pomocy rozwojowej. Pomimo dużych potrzeb związanych z koniecznością finansowania odbudowy kraju ze zniszczeń wojennych, niezbędne okazało się wprowadzenie restrykcyjnej polityki fiskalnej, która ostatecznie pozwoliła na ograniczenie deficytu.

 

Współpraca z międzynarodowymi organizacjami ekonomicznymi ma również na celu rozwiązanie jednego z najpoważniejszych problemów kraju, czyli zadłużenia zewnętrznego. Pod koniec 2013 roku wartość kongijskiego długu zagranicznego wynosiła 6,87 mld dol.

 

 

Dzięki dużej liczbie ludności i rozległym obszarom Demokratyczna Republika Konga to jeden z największych rynków w Afryce. Odbudowie kongijskiej gospodarki mogą pomóc przede wszystkim bardzo bogate zasoby mineralne, warunki klimatyczne dogodne dla rozwoju rolnictwa, rybactwa i przemysłu drzewnego.

 

Najważniejszą gałęzią gospodarki jest górnictwo, które wytwarza ok. 10 proc. PKB i dostarcza ponad 80 proc. eksportu.

 

Głównym regionem górniczym jest prowincja Katanga, gdzie wydobywa się m.in. rudy kobaltu i miedzi. Wydobycie diamentów koncentruje się w prowincji Kasai.

 

Kraj ten ma ok. 13 proc. światowych zasobów energii wodnej.

 

Głównym zajęciem ludności jest jednak rolnictwo — w sektorze tym pracuje ponad 60 proc. zawodowo czynnych mieszkańców. Branża ta wytwarza ok. 56 proc. PKB.

 

Koniunktura kongijskiej gospodarki zależy w dużym stopniu od wahań cen głównych towarów eksportowych na rynkach światowych. Ponad 90 proc. wartości eksportu przypada na miedź, kobalt i inne metale, a także ropę naftową i diamenty. O znaczeniu sektora wydobywczego decyduje ponadto fakt, że jest w nim skoncentrowana większość bezpośrednich inwestycji zagranicznych.

 

Główne uprawy żywieniowe to: maniok, kukurydza, banan plantan, ryż, mango, papaje, bataty, jam. Prowadzona jest również plantacyjna uprawa roślin towarowych: kawowca, kakaowca, palmy olejowej, kauczukowca, bawełny, trzciny cukrowej, herbaty. Hodowla bydła, z powodu muchy tse-tse, ma małe znaczenie. W rejonach podmiejskich rozwinęła się hodowla drobiu, a rybołówstwo śródlądowe - w dolnym biegu Konga i nad jeziorem Tanganika.

 

Udział ludności rolniczej w ogólnej liczbie ludności w 2010 roku w Afryce – w procentach

Źródło: FAO Statistical Yearbook 2012

Ocenę sytuacji ekonomicznej kraju utrudnia „szara strefa”, która nie jest uwzględniana w oficjalnych statystykach. Sektor nieformalny jest jednak źródłem utrzymania dla większości ludności. Duża część mieszkańców miast zajmuje się handlem i świadczy drobne usługi. Na wsiach natomiast dominują niewielkie gospodarstwa produkujące żywność przede wszystkim na potrzeby własne.

 

Głównymi partnerami handlowymi Demokratycznej Republiki Konga są Chiny, RPA, Zambia, Belgia oraz Zimbabwe. Import wynosi 8,92 mld dol., a eksport 9,93 mld dol. Na eksport wysyłane są przede wszystkim diamenty, miedź, złoto, kobalt, drewno oraz kawa. Główne towary importowe natomiast to: żywność, maszyny, paliwa, środki transportu.

 

Około 1/3 kongijskiego importu pochodzi z RPA. Rozwojowi wymiany handlowej z tym krajem sprzyja m.in. członkostwo Demokratycznej Republiki Konga w Południowoafrykańskiej Wspólnocie na rzecz Rozwoju (SADC) i wynikające stąd preferencje celne dla południowoafrykańskich towarów. Tradycyjnie silną pozycję mają dostawcy z Belgii oraz Francji.

 

W rankingu Banku Światowego „Doing Business" 2015 Demokratyczna Republika Konga zajmuje 172. miejsce. Dlatego jednym z największych wyzwań, przed jakim stoją władze, jest poprawa warunków prowadzenia działalności gospodarczej.

 

Wskaźnik percepcji korupcji w Afryce w 2012 roku – w punktach

Źródło: Transparency International, www.cba.gov.pl, 2012

 

Turysta może wwieźć do Konga: 100 sztuk papierosów lub 25 sztuk cygar albo 250 g tytoniu, aparat fotograficzny, radio, kamerę, odtwarzacz CD i 20 płyt, magnetofon, sprzęt sportowy i wędkarski. Na wwóz broni myśliwskiej potrzebne jest zezwolenie.

 

Osoby wwożące komputery osobiste na własny użytek muszą to zgłosić celnikom.

 

Pierwotnymi mieszkańcami dorzecza rzeki Kongo były plemiona myśliwsko-zbierackie: na północy Pigmeje, a na południu ludy spokrewnione z Buszmenami. W I tysiącleciu p.n.e. i I tysiącleciu n.e. napływały falami od północy i wschodu rolnicze ludy Bantu, spychając Buszmenów na południe, a Pigmejów w głąb lasów.

 

Źródło: PAP/EPA

 

Dorzecze Konga stało się ośrodkiem migracji Bantu ku południowi i wschodowi. Na północy, w deszczowych lasach równikowych, ludność żyła na ogół w małych wspólnotach wiejskich bądź związkach plemiennych. W średniowieczu na południu, na sawannie, pojawiały się drobne państwa. Ich związki i podboje doprowadziły do unifikacji politycznej i kulturalnej znacznych obszarów leżących w południowej części kraju oraz w północnej Angoli i Zambii.

 

W XIV–XVI wieku powstały państwa: nad dolnym Kongiem Kongo, nad górnym Kasai Lunda, nad górną Lualabą Luba, a na początku XVII w. nad środkowym Kasai Kuba.

 

Kontakty z Europejczykami pierwsze nawiązało Kongo. W roku 1482 do ujścia Konga dotarł Portugalczyk D. Cão. Władca Konga, Nzinga-a-Nkwu, przyjął w 1491 roku chrześcijaństwo. Dało to początek ożywionym stosunkom handlowym, politycznym i kulturalnym z Portugalią.

 

W XVI wieku pojawili się Hiszpanie, na początku XVII wieku Holendrzy, potem Francuzi i Brytyjczycy. Od wschodu i basen Konga penetrowali Arabowie i zarabizowani Afrykanie. Pozostałe państwa regionu nawiązywały stopniowo stosunki z Europejczykami i z Arabami. Sprzedawano kość słoniową, miedź i na coraz większą skalę niewolników, wysyłanych na Bliski Wschód i do Ameryki. Początkowo handel niewolnikami sprzyjał rozwojowi scentralizowanych monarchii, z czasem doprowadził jednak do wyludnienia i degradacji stosunków społecznych i politycznych, podtrzymując nie kończące się wojny.

 

Kongo, osłabione od końca XVII wieku, upadło na przełomie XVIII i XIX w. Luba i Lunda rozpadły się w XIX w.

 

Destabilizacja regionu w XIX w., do której przyczyniły się także migracje ludności uchodzącej przed arabskimi handlarzami niewolników, ułatwiła inwazję europejską. W przeciwieństwie do Arabów, Europejczycy długo ograniczali się do penetracji wybrzeża. Dopiero w latach 1876–77 H.M. Stanley przebył całą rzekę Kongo aż do jej ujścia. Zachęcony przez niego król Belgów Leopold II utworzył w 1877 roku międzynarodowe konsorcjum dla opanowania jej dorzecza. W latach 1879–84 Stanley zawarł ponad 450 traktatów z lokalnymi władcami i założył pierwsze placówki, kładąc podwaliny pod imperium Międzynarodowego Stowarzyszenia Kongo.

 

Konferencja berlińska (1884–85) uznała istnienie na opanowanych terenach Wolnego Państwa Kongo z Leopoldem II jako władcą, ale bez instytucjonalnych związków z Belgią. Utworzone w 1885 roku siły zbrojne z Afrykanów pod dowództwem Europejczyków w latach 1891–92 podbiły obszar obecnej Katangi, a w latach 1892–94 wschodnie tereny obecnej Demokratycznej Republiki Konga (DRK).

 

Koszty opanowania i zagospodarowania kraju okazały się bardzo wysokie. Miał je zrekompensować bezwzględny wyzysk krajowców przez kompanie koncesjonowane (roboty przymusowe, dostawy przymusowe kauczuku). Wywołało to bunty, których tłumienie zwiększało koszty i wywoływało oburzenie opinii publicznej.

 

W 1908 roku Leopold II przekazał Belgii swoje prawa do Wolnego Państwa Kongo i od tego czasu kolonia nosiła nazwę Kongo Belgijskie.

 

Panowanie belgijskie zniosło najbardziej rażące formy wyzysku, lecz ingerencja w życie krajowców była większa, niż w koloniach innych państw. Bbrak samorządu w okresie kolonialnym bywa uważany za przyczynę nieprzygotowania kadr i trudności kraju na początku niepodległości. Dużą rolę, zwłaszcza cywilizacyjną (szkolnictwo), odgrywały misje Kościoła katolickiego.

 

Od lat 20. XX wieku podstawę gospodarki stanowiła eksploatacja minerałów (miedzi, diamentów, złota, cyny, kobaltu, uranu) przez europejskie i amerykańskie koncerny z Union Minière du Haut Katanga na czele. Opór tubylców przejawiał się w formie zbrojnej (powstanie na wschodzie 1919–23, bunt wojsk w Luluabourgu 1944), także pokojowej (rozwój religii synkretycznych, głównie kimbangizmu od 1921 roku).

 

Po II wojnie światowej powstały pierwsze afrykańskie organizacje, takie jak Stowarzyszenie Ludu Kongo (ABAKO, 1950 r.). Rozwijał się ruch nowych wykształconych elit walczących o poprawę swego statusu, a od 1946 roku zaczęły powstawać związki zawodowe.

 

Znaczny wzrost gospodarczy lat 1949–55, związany z koniunkturą na surowce w czasie wojny koreańskiej, sprzyjał szybkiej industrializacji i urbanizacji kraju, a także osłabieniu tradycyjnych struktur społecznych i autorytetów. W Belgii pojawiła się idea niepodległości Konga (plan Van Bilsena dekolonizacji w ciągu 30 lat). Próby reform (1951–57) i program likwidacji francuskiego imperium kolonialnego wywołały w latach 1958–59 ożywienie polityczne i powstawanie wielu partii, zwykle na bazie etnicznej, o różnym stanowisku co do tempa i dróg emancypacji kraju oraz przyszłych związków z metropolią, opowiadających się za centralizmem, federalizmem lub podziałem Konga.

 

Władze Belgii też nie prezentowały jednolitego stanowiska. W 1959 roku Belgia zaczęła tracić kontrolę nad kolonią, paraliżowaną przez strajki i opór cywilny. Kongijskie ruchy polityczne ulegały radykalizacji, żądając niepodległości bez okresu przejściowego. Belgijsko-kongijska konferencja okrągłego stołu (Bruksela, styczeń 1960 r.) ustaliła przejęcie pełni władzy przez Afrykanów na 30 VI 1960 roku i uzgodniła tekst tymczasowej konstytucji, dającej dużą autonomię sześciu prowincjom. Wybory z maja 1960 roku wyłoniły rozdrobniony parlament. Na premiera wybrał on radykalnego przywódcę Kongijskiego Ruchu Narodowego (MNC), P. Lumumbę, zwolennika centralizmu, a na prezydenta — bardziej umiarkowanego przywódcę ABAKO, J. Kasavubu, opowiadającego się za federalizmem.

 

Ogłoszenie niepodległości Republiki Kongo (zw. także, w odróżnieniu od byłego Konga Francuskiego, Kongo Léopoldville, później Kongo Kinszasa) zastało kraj bez własnych kadr cywilnych i wojskowych, pod rządami polityków skłóconych i bez doświadczenia. 4 VII 1960 roku wybuchł bunt żołnierzy podsycany przez Radio Léopoldville, wzywające do rozprawy z białymi. Mnożyły się napady na Europejczyków, którzy masowo uciekali z Konga - w ich obronie interweniowały wojska belgijskie. 11 lipca najbogatsza prowincja, Katanga, ogłosiła niepodległość z prezydentem M. Czombe na czele. Dwa dni później Lumumba zerwał stosunki z Belgią i wezwał na pomoc wojska ONZ — niezadowolony z niej zwrócił się do ZSRR.

 

8 sierpnia secesję ogłosiła Południowa Kasai, kierowana przez A. Kalonji — armia rządowa dokonała tam masakry ludności Luba. W końcu sierpnia Lumumba wprowadził stan wyjątkowy i aresztował wielu politycznych oponentów.

 

Kraj pogrążał się w chaosie. 5 września prezydent Kasavubu odwołał Lumumbę z funkcji premiera, a Lumumba ogłosił zwolnienie z urzędu prezydenta. Parlament nie uznał jednak obu dymisji. 14 września szef sztabu generalnego, pułkownik J.D. Mobutu, przejął władzę, powierzając rządy kolegium komisarzy generalnych, uwolnił więźniów politycznych i wydalił z kraju sowieckich dyplomatów. Stronnicy Lumumby, A. Gizenga i Ch. Gbenye, utworzyli rząd Ludowej Republiki Kongo w Stanleyville (uznany przez państwa bloku sowieckiego oraz niektóre państwa afrykańskie) i opanowali wschód kraju. W grudniu 1960 roku Lumumba w drodze do Stanleyville został aresztowany, wysłany do Katangi i w styczniu 1961 roku - zabity.

 

W lutym 1961 roku powróciły rządy cywilne z prezydentem Kasavubu. Rząd podjął reformy, zreorganizował armię i uzyskał znaczną pomoc Belgii i USA. Ludność była jednak rozczarowana gorszą niż przed uzyskaniem niepodległości sytuacją ekonomiczną. W 1962 roku aresztowano Gizengę i grupę jego stronników, a pozostali lumumbiści utworzyli w Brazzaville Narodowy Komitet Wyzwolenia i w 1964 roku wywołali powstanie. Do czerwca 1964 roku wojska ONZ opuściły Kongo. W sierpniu 1964 roku rebelianci kontrolowali połowę kraju. Ich władza okazała się jednak nieudolna i skorumpowana, a armia odwoływała się do związków plemiennych, wywołując opór innych grup etnicznych. Wybory wygrała, kierowana przez Czombego, Kongijska Konwencja Narodowa (CONACO). Prezydent Kasavubu wezwał Czombego z wygnania i powołał na premiera.

 

W 1964 roku Czombe i dowodzący armią Mobutu z belgijską i amerykańską pomocą wojskową pokonali powstańców. Wielu polityków jednak obawiało się Czombego, niedawnego secesjonisty i Kasavubu go odwołał.

 

W listopadzie 1965 roku generał Mobutu ponownie dokonał zamachu stanu. Ogłosił się głową państwa, rozwiązał parlament i partie polityczne, zawiesił konstytucję, a w październiku 1966 roku stanął na czele rządu.

 

Reformy prowadzone w latach 1967–74 zapewniły Mobutu nieograniczoną władzę, opartą na monopolu jego partii, Ludowego Ruchu Rewolucji (MPR). Przeprowadził on nacjonalizację ziemi, złóż mineralnych i wielu firm zagranicznych oraz kampanię tzw. autentyczności afrykańskiej, tj. afrykanizacji nazewnictwa, począwszy od nazwy kraju (od 1971 Zair) i waluty, miast (Léopoldville — Kinszasa, Katanga — Shaba) aż po imiona. Mimo to w latach 70. Mobutu uzyskał pomoc kapitału zagranicznego, co zapewniło rozwój gospodarczy państwa.

 

W latach 1977–78 wybuchły rozruchy w Shabie, stłumione przez wezwane na pomoc oddziały francuskie, belgijskie i marokańskie. Nowa konstytucja z 1978 roku utwierdziła dominację Mobutu i MPR. Jego rządy i korupcja uczyniły Zair w latach 80. XX w. jednym z najbiedniejszych krajów świata.

 

Pod naciskiem opozycji, zorganizowanej od 1982 roku w Związku na rzecz Demokracji i Postępu Społecznej (UDPS) i opinii międzynarodowej, Mobutu w 1990 roku zgodził się na demokratyzację państwa, ale wkrótce jego gwardia dokonała masakry studentów w Lubumbashi.

 

Konferencja Narodowa 1991–92 roku z udziałem opozycji uchwaliła projekt nowej konstytucji, przewidujący m.in. ustrój federacyjny, 2-izbowy parlament, wybory powszechne prezydenta i przywrócenie krajowi nazwy Kongo, powołała też rząd tymczasowy (sierpień 1992 r.) z premierem E. Tshisekedim (UDPS) — następnie rozwiązała się na rzecz Wysokiej Rady Republiki (HCR), tymczasowej władzy ustawodawczej i wykonawczej. Mobutu nie uznał HCR ani rządu (popieranych przez USA, Belgię i Francję) i w marcu 1993 roku zwołał tzw. konklawe sił politycznych, które powołało rząd ocalenia narodowego. Impas przełamała ugoda umożliwiająca rozwiązanie konkurencyjnych organów władzy i utworzenie w styczniu 1994 roku, uznanej przez obie strony, Wysokiej Rady Republiki–Tymczasowego Parlamentu (HCR–PT) z arcybiskupem L. Monsengwo na czele. Rada zatwierdziła nowy tymczasowy akt konstytucyjny i powołała rząd, który w 1994 roku musiał przyjąć ponad 2 mln uchodźców z Rwandy. HCR–PT uchwaliła projekt konstytucji (państwo federalne o systemie prezydencko-parlamentarnym). Wyborów jednak nie przeprowadzono z powodu gwałtownego pogorszenia sytuacji w kraju.

 

Zarzewiem destabilizacji okazały się obozy rwandyjskich uchodźców Hutu, przekształcone w bazy zbrojnych milicji, które wspierane przez miejscowych Hutu i armię zairską, zaatakowały Banyamulenge (miejscowych Tutsi, od dawna zamieszkałych na wschodzie kraju, którym odmawiano obywatelstwa zairskiego). Nakaz gubernatora Kiwu Południowego, aby Tutsi opuścili kraj w ciągu tygodnia (październik 1996 r.), mimo że odwołany, wywołał reakcję obronną: ich milicje, popierane przez Rwandę i Ugandę, skutecznie kontratakowały. Ruch lokalny szybko przekształcił się w ogólnokrajowe powstanie przeciw reżimowi Mobutu. Tutsi, połączeni z innymi grupami opozycyjnymi w Sojusz Sił Demokratycznych na rzecz Wyzwolenia Konga–Zairu (AFDLC) pod wodzą L.D. Kabili, zdobywali coraz większe tereny kraju.

 

17 maja 1997 roku wkroczyli do Kinszasy. Kabila ogłosił zmianę nazwy państwa na DRK, a siebie prezydentem, zniósł partie (poza AFDLC) i instytucje polityczne, przejmując pełnię władzy. Nie stłumiwszy do końca ognisk oporu, zaczął uwalniać się od dotychczasowych sojuszników — Tutsi i wspierających ich ugrupowań z Rwandy i Ugandy. W lipcu 1998 roku polecił usunąć z armii i z kraju rwandyjskich wojskowych, co sprowokowało powstanie. Przybyłe Kabili z pomocą wojska Angoli i Zimbabwe opanowały sytuację na zachodzie kraju, ale powstańcy utrzymali się na wschodzie. W 1999 roku Kabila dopuścił do legalizacji partii politycznych pod trudnymi do spełnienia warunkami, rozwiązał AFDLC, zastępując go Komitetami Władzy Ludowej (CPP).

 

Wojna domowa, wskutek zaangażowania w nią bezpośrednio lub pośrednio wszystkich krajów regionu, stała się wojną afrykańską. Mimo zawarcia w 1999 roku porozumienia w Lusace, sytuacja w Demokratycznej Republice Konga była niestabilna, a walki wewnętrzne toczyły się nadal. W 2000 roku utworzono Zgromadzenie Konstytucyjne i Ustawodawcze – Tymczasowy Parlament, który przejął część funkcji ustawodawczych i rozpoczął prace nad projektem nowej konstytucji. W styczniu 2001 roku, po zamordowaniu prezydenta Kabili, urząd ten przejął jego syn J. Kabila. Nowy rząd zawarł ugodę z głównymi frakcjami opozycji, kończącą w zamierzeniu tzw. drugą wojną kongijską, w której zginąć miało ok. 3,5 mln ludzi. Chodzi o porozumienie z Sun City z kwietnia 2002 roku. Umożliwiło to wprowadzenie personelu misji ONZ (MONUC).

 

Pod koniec 2002 roku prezydent J. Kabila wymusił na Rwandzie wycofanie jej wojsk ze wschodniej części DRK. Rok później powołano rząd przejściowy, mający sprawować władzę do czasu wyborów, który termin wyznaczono na lipiec 2006 roku. Miały się one odbyć pod międzynarodowym nadzorem. Kabila zachował stanowisko prezydenta. Wybory wygrał Kabila, a urząd premiera w koalicyjnym rządzie AMP i PLU objął współpracownik Lumumby A. Giznega (PLU). Były to pierwsze od 46 lat wybory, w których wzięli udział kandydaci więcej niż jednej partii.

 

W styczniu 2007 r. odbyły się wybory do Senatu oraz władz prowincji. Kolejne wybory powszechne odbyły się 28 listopada 2011 r. Wygrał je Joseph Kabila, który mianował premierem Augustina Matata Ponyo Mapon. Wg obowiązującego prawa kolejne wybory powinny zostać przeprowadzone w listopadzie 2016 r.

 

W roku 2008 rząd zawarł z ugrupowaniami rebelianckimi z południowej części kraju porozumienie o zawieszeniu broni.

 

Więcej na: http://encyklopedia.pwn.pl

 

Źródła:

• Ministerstwo Spraw Zagranicznych
• Ministerstwo Gospodarki
• Wydawnictwo Naukowe PWN
• PAP
• Bank Światowy
• ONZ
• "Problemy wyżywienia ludności na kontynencie afrykańskim" Bożena Gulbicka, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy