Portal Promocji Eksportu

• Stolica: Harare
• Powierzchnia: 390,8 tys. km kw.
• Położenie: południowa Afryka
• Liczba ludności: 14,6 mln
• Gęstość zaludnienia: 32,2 osób/km
• Waluta: dolar Zimbabwe (ZWD) = 100 cent

Źródło: PAP/EPA

Zimbabwe leży w południowej Afryce. Powierzchnia kraju wynosi 390,8 tys. km kw. Stolicą kraju jest Harare (1,632 mln mieszkańców), które leży na północnym wschodzie kraju. Inne ważne miasta to: Bulawayo, Gweru, Mutare, Masvingo, Hwange, Kariba i Victoria Falls.

Kraj graniczy z: Botswaną (813 km), Mozambikiem (1 tys. 231 km), RPA (225 km) oraz Zambią (797 km).

Obecnie stosowane są waluty innych państw, m.in. rand południowoafrykański (ZAR) i dolar amerykański (dol.).

Ludność

W kraju żyje kilka grup etnicznych: Shona - 82 proc., Ndebele - 14 proc., inne plemiona afrykańskie - 2 proc. Ludność kolorowa i pochodzenia azjatyckiego stanowi 1 proc., a europejskiego - mniej niż 1 proc.

Pisać i czytać umie ok. 92 proc. (mężczyźni – 95 proc., kobiety – 88 proc.) ludności powyżej 15. roku życia.

Znaczącym problemem Zimbabwe jest pandemia HIV/AIDS. Szacuje się, że odsetek zarażonych wynosi ponad 26 proc. populacji, a odsetek zarażonych w wojsku, zakładach penitencjarnych i u robotników rolnych określa się w przedziale 50-75 proc. Średnia długość życia wynosi 36 lat.

Źródło: PAP/EPA

Warunki życia

Niecałe 40 proc. ludności kraju ma dostęp do prądu, a 80 proc. może korzystać z czystej wody. W 2011 r. ponad 72 proc. mieszkańców tego kraju żyło poniżej krajowego progu ubóstwa.

Dostęp do czystej wody w proc. w latach 1990 i 2011 w Afryce

Dostęp do urządzeń sanitarnych w proc. w latach 1990 i 2011 w Afryce

Średnia liczba lat nauki w 2011 roku w Afryce

Procent dzieci aktywnych ekonomicznie w wieku 7-14 w 2010 roku w Afryce

Procent osób niedożywionych w Afryce w latach 1990-92 i 2011-2013

Wskaźniki rozwoju społecznego (HDI) na świecie i w Afryce w 2011 roku

*według siły nabywczej w 2005

Religia

Zimbabwe jest państwem wielowyznaniowym. Religie synkretyczne (mieszane chrześcijańsko-lokalne) wyznaje 50 proc. populacji. Chrześcijanie stanowią 25 proc. ludności, animiści i wyznania lokalne – 24 proc., a muzułmanie – 1 proc.

Język

Językiem urzędowym jest angielski, a inne często używane to: Shona i Ndebele.

Ustrój i władza

Zimbabwe jest republiką. Prezydent jest głową państwa i szefem rządu. Wybiera go parlament na sześć lat.

Źródło: PAP/EPA

Urodziny prezydenta

Urodziny prezydenta Roberta Mugabego, najstarszego przywódcy świata, obchodzone są w Zimbabwe jak państwowe święto. 21 lutego 2015 roku prezydent skończył 91 lat, a urodzinowe obchody przywódcy trwały ponad tydzień. Urodzinowe przyjęcie zorganizowano w klubie golfowym Elephant Hills Resort w Victoria Falls nad sławnymi na cały świat wodospadami Wiktorii wydane zostanie.

Spodziewano się na nim około 20 tys. gości, których jeden z wielkich właścicieli ziemskich Tendai Musasa uraczył ucztą dań z dziczyzny. Na przyjęcie ku czci prezydenta Musasa postanowił kupić dwa słonie, dwa bawoły, dwie antylopy szablorogie, pięć antylop impala, a nawet lwa. Dziennikarze oszacowali hojność Musasy na prawie 150 tys. dolarów.

Urodzinowe menu oburzyło obrońców dzikich zwierząt. Słonie, bawoły, antylopy i lew znajdują się od ochroną, a na ucztę prezydencką zostaną odłowione w parku narodowym. Obrońcy zwierząt od lat oskarżają rząd Zimbabwe o prowadzenie interesów z kłusownikami i bogaczami z Chin, oszalałymi na punkcie afrodyzjaków, wyrabianych z dzikich zwierząt.

Szczodrobliwość Musasy nie pokryła jednak wszystkich kosztów przyjęcia, które miały sięgnać prawie miliona dolarów. Przewodniczący Postępowego Związku Nauczycieli Raymond Majongwe skarżył się dziennikarzom, że urzędnicy Mugabego wymuszali na nauczycielach zrzutkę w wysokości 10 dolarów na urodzinową imprezę. Reszta pieniędzy miała pójść z budżetu państwa.

Sędziwy jubilat rządzi w Zimbabwe już czwarte dziesięciolecie. Objął władzę w 1980 r. jako premier (od 1987 r. jako prezydent) niepodległego kraju, który po brutalnej partyzanckiej wojnie (Mugabe był jednym z jej przywódców) powstał z rasistowskiej, rządzonej przez białych Rodezji.

Przez pierwszych 20 lat rządów Mugabe cieszył się na Zachodzie uwielbieniem i poparciem, z jakim później z afrykańskich przywódców spotykał się tylko Nelson Mandela. Mugabe prowadził politykę pojednania narodowego, zezwalał na wielopartyjną demokrację i wybory, pozwolił białym zachować majątki, a wieloletnią dyskryminację czarnoskórym próbował rekompensować socjalistyczną polityką przy wydawaniu pieniędzy z bogatego budżetu na oświatę i opiekę zdrowotną.

Idyllę tę zburzyły socjalizm w gospodarce, przyrodzony autokratyzm Mugabego i także zwyczajna, ludzka zawiść (uwolniony z więzienia Mandela odebrał mu tytuł niekoronowanego przywódcy całej Afryki i ulubieńca Zachodu). Kryzys, wywołany niewydolnością gospodarki wywołał uliczne protesty i strajki, a Zachód i zimbabweńscy biali farmerzy zaczęli wspierać związkowych przywódców, by przekształcili się w polityczną partię i odsunęli od władzy Mugabego. Ten odpowiedział brutalną siłą. Wywłaszczył białych farmerów, bojówki rządzącej partii ZANU-PF gromiły opozycję, a posłuszni prezydentowi urzędnicy fałszowali kolejne wybory.

Z ulubieńca Zachodu Mugabe stał się jego nienawistnym wrogiem. Zachód okrzyknął go wzorcowym przykładem fatalnego przywódcy i satrapy. Mugabe zaś postępowanie Zachodu uznał za klasyczny przykład neokolonializmu i imperialistycznej obłudy.

Trwająca drugie dziesięciolecie wojna Mugabego z Zachodem kończy się jednak niespodziewanym triumfem Mugabego. "Nie ma co ukrywać – Mugabe wygrał" – uważa Richard Dowden, dyrektor londyńskiego Królewskiego Towarzystwa Afrykańskiego, a niegdyś jeden z najlepszych dziennikarzy-znawców Afryki. "Zachód włożył tyle wysiłku, żeby odsunąć go od władzy albo przynajmniej zmusić do zmiany polityki i wszystko na nic" - dodał.

Pod koniec 2014 roku, na partyjnym zjeździe, nie tylko znów został wybrany na przywódcę, ale zastrzegł sobie wyłączne prawo mianowania swoich zastępców. Zapewnił więc sobie, że to on, a nie partyjne frakcje wskażą jego następcę i przyszłego prezydenta kraju. Na zjeździe rozgromił też partyjny bunt, kierowany przez jego zastępczynię Joyce Mujuru, która nie mogła się już doczekać sukcesji oraz awansował do partyjnych władz swoją żonę, Grace.

Na początku 2015 roku Mugabe został przewodniczącym Unii Afrykańskiej (stanowisko to, rotacyjnie sprawowane jest przez kolejnych przywódców). W Afryce swoim oporem wobec Zachodu Mugabe zyskuje sobie wyłącznie sympatyków. "Jeśli jego celem było rządzić Zimbabwe po kres swoich dni i bez względu na koszty oraz zostać bohaterem Afryki, to sądzę, że powiodło mu się – mówi Dowden. – A że przy okazji Zimbabwe popadło w ruinę i jest grabione przez złodziei, nazywających siebie ministrami, to Mugabego nie zajmuje".

Za prezent na 91 urodziny i swój kolejny triumf Mugabe może uznać fakt, że po kilkunastu latach Unia Europejska zawiesiła sankcje przeciwko Zimbabwe. Utrzymała sankcje dotyczące samej osoby Mugabego i jego najbliższych, ale na tym zdaje się nie zależeć samemu Mugabemu, który już dawno przestał leczyć się i jeździć na zakupy do Londynu czy Paryża i robi to w Singapurze i Kuala Lumpur.

UE zrobiła zresztą dla Mugabego wyjątek i postanowiła, że zostanie wpuszczony do Europy jako przewodniczący Unii Afrykańskiej. Mugabe nie skorzysta pewnie z tego przywileju, tak jak w zeszłym roku nie skorzystał z zaproszenia do Brukseli na szczyt UE-UA. Odmówił, ponieważ organizatorzy nie zaprosili także jego żony. W geście solidarności z Mugabem do Brukseli nie przyjechał wtedy także prezydent RPA Jacob Zuma.

Administracja

Kraj podzielony jest na osiem prowincji i dwa okręgi miejskie.

Różnice kulturowe

Niechęć Afryki do homoseksualizmu wynika z jej patriarchalnego konserwatyzmu, przywiązania do tradycji i pobożności, ale obserwowany w ostatnich latach wzrost homofobii wiąże się też z polityką. Od zwycięstwa w zimnej wojnie i upadku komunizmu na początku lat 90. rządzony przez liberałów Zachód przekonywał Afrykę do liberalnych porządków i praw. Zachęcał do demokracji i praw człowieka, uzależniał od tego swoją gospodarczą pomoc.

Z ponad 50 państw Afryki w prawie 40 homoseksualizm uważany jest za przestępstwo. W Sudanie, Mauretanii czy Somalii grozi za niego kara śmierci. W pozostałych krajach karze się go więzieniem – kilkoma miesiącami w Burundi, trzema latami w Tunezji czy Maroku, pięcioma w Kamerunie i Senegalu, czternastoma w Nigerii, Ugandzie, Kenii czy Malawi. Te ostatnie są byłymi brytyjskimi koloniami, a kary za homoseksualizm, jako sprzeczny z naturą ludzką, wprowadzili tam jeszcze Brytyjczycy.

Jedynym na Czarnym Lądzie krajem, w którym związki homoseksualne zrównano z heteroseksualnymi w konstytucji i gdzie zezwolono na homoseksualne małżeństwa, jest Republika Południowej Afryki, która po upadku apartheidu w 1994 r., wzorując się na Zachodzie, wprowadziła u siebie najbardziej liberalne przepisy na całym kontynencie. Ale nawet w liberalnej RPA homoseksualiści są piętnowani przez społeczeństwo, lesbijki są poddawane „korekcyjnym gwałtom”.

Źródło: PAP/EPA

Polityczni przywódcy, którzy jednomyślnie potępiają homoseksualizm, a widząc aplauz rodaków, sięgają po homofobię jako oręż w walce o władzę. Prezydent Zimbabwe Robert Mugabe od lat wyklina homoseksualistów jako „wybryk natury i obrazę godności ludzkiej”, „gorszych niż świnie i psy”.

Wrogość do homoseksualizmu jest jedną z niewielu spraw, które łączą zwaśnionych chrześcijan i muzułmanów w Nigerii. Imamowie w Senegalu zakazują grzebać homoseksualistów na cmentarzach, a kapłani np. w Malawi wyklinają ich jako sługi szatana, owoc zachodniej dekadencji i upadku.

Kryzys gospodarczy i wojny w Afganistanie i Iranie, które na początku XXI wieku podkopały potęgę Zachodu, sprawiły, że afrykańscy przywódcy przestali bezkrytycznie przyjmować zalecane przez Zachód mody, a jako pierwsze odrzucili przyjęte na Zachodzie zrównanie heteroseksualizmu z homoseksualizmem. „Zachód mówi, że to prawa człowieka, a według nas to występek i zło” – tłumaczą wiernym w świątyniach kapłani, zauroczeni konserwatywnymi imamami z Bliskiego Wschodu i pastorami z USA.

Co warto wiedzieć

Obywateli polskich wybierających się do Zimbabwe obowiązują wizy, o które można ubiegać się w placówkach dyplomatycznych tego kraju. Paszport powinien zachowywać ważność minimum 6 miesięcy od daty planowanego wyjazdu. Wymagane jest okazanie biletu powrotnego oraz udokumentowanie posiadania wystarczającej ilości pieniędzy na pobyt.

Nie ma ograniczeń w przywozie walut obcych. W paszporcie musi być co najmniej jedna strona przeznaczona na wizy, całkowicie wolna od wszelkich stempli, wiz itp. Wiza jednorazowa wystawiana jest na okres do 30 dni, a wielorazowa od 30 do 180 dni.

Najbliższe, właściwe terytorialnie polskie przedstawicielstwo dyplomatyczne to Ambasada RP w Pretorii (RPA).

Święta państwowe

• 1 stycznia Nowy Rok
• Wielki Piątek*
• Poniedziałek Wielkanocny*
• 18 kwietnia - Dzień Niepodległości
• 1 maja - Święto Pracy
• 25 maja - Dzień Afryki
• 8 sierpnia - Dzień Bohaterów
• 8 sierpnia - Dzień Sił Zbrojnych
• 20 grudnia - Dzień Jedności Narodowej
• 25 grudnia - Boże Narodzenie
• 26 grudnia - Boże Narodzenie

*święto ruchome

Źródło: PAP/EPA

Transport

Infrastruktura kraju jest w miarę dobrze rozwinięta. Zimbabwe ma łącznie ok. 98 tys. km dróg (w tym 19 proc. asfaltowych) oraz 2 tys. 583 km torów kolejowych. Zagęszczenie infrastruktury drogowej wynosi 24,9 km na 100 km kw.  powierzchni kraju. Na tysiąc mieszkańców przypada 115 pojazdów zmechanizowanych.

Rozwój sieci telefonii ruchomej jest umiarkowany. Natomiast bardzo słabo rozwinięta jest sieć telefonii stacjonarnej. Około 19 proc. ludności korzysta z usług internetowych.

Zimbabwe wytwarza ok. 631 kWh na osobę i eksportuje importuje niecałe 8 proc. zużywanej siły energetycznej.

Międzynarodowy port lotniczy w stolicy kraju Harare łączy Zimbabwe ze światem, a lotniska lokalne obsługują mniejsze miasta: Bulawayo, Masvingo, Gweru, Kariba, Hwange oraz Victoria Falls.

Zimbabwe posiada 19 lotnisk i 322 pasy startowe. Pociągiem dojechać można do Zambii, a autobusem m. in. do Johannesburga.

Najtańszym środkiem transportu w Zimbabwe są autobusy, ale regularnie kursują jedynie między głównymi miastami.

Zimbabwe w międzynarodowych organizacjach

Kraj należy do: ONZ, Bank Światowy, Międzynarodowy Fundusz Walutowy, Światowa Organizacja Handlu (WTO), Południowoafrykańska Wspólnota Rozwoju (SADC), ACP, Wspólny Rynek Afryki Wschodniej i Południowej (COMESA), Unia Afrykańska, Afrykański Bank Rozwoju (AFDB), Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), UNIDO, UNESCO, UNCTAD.

Kontakty

Administracja gospodarcza

Ministerstwo Przemysłu i Handlu Zagranicznego

Ministry of Industry & International Trade

http://www.miit.gov.zw

Ministerstwo Rolnictwa

Ministry of Agriculture

http://www.moa.gov.zw

Ministerstwo Górnictwa i Rozwoju Górniczego

Ministry of Mines & Mining Development

http://www.mines.gov.zw

Oficjalna strona Rządu Zimbabwe z linkami

http://www.gta.gov.zw

Samorządy gospodarcze

Zimbabweńska Krajowa Izba Handlowa

Zimbabwe National Chamber of Commerce

www.zncc.co.zw

Oficjalne strony o charakterze ekonomicznym

http://www.newzimbabwe.com

http://www.newziana.co.zw

http://www.zimworldwide.com

Warunki geograficzne, klimat

Zimbabwe jest krajem bez dostępu do morza, usytuowanym w południowo-wschodniej części kontynentu afrykańskiego.

Najwyższy szczyt Zimbabwe to Inyangani (2.592 m n.p.m.), a najniższy punkt kraju znajduje się u zbiegu rzek Runde i Save (162 m n.p.m.).

Dominującym typem roślinności jest lesista i trawiasta sawanna oraz wiecznie zielone lasy górskie.

Zimbabwe leży na płaskowyżach Matabele i Maszona, które wznoszą się od 1000 do 1600 m n.p.m. Krajobraz urozmaicają góry i dolina rzeki Limpopo. Najważniejsze rzeki: Zambezi, Limpopo i Sabi.

Charakterystycznymi gatunkami drzew są: mahoń, heban oraz baobab. Mimo polowań, świat zwierząt jest nadal bardzo bogaty. W Zimbabwe występują m. in.: nosorożce, zebry, różnego rodzaju antylopy, lwy, gepardy i lamparty, słonie, żyrafy, krokodyle, węże i różne gatunki małp oraz ponad 500 gatunków ptaków.

Zimbabwe może się pochwalić dużą populacją słoni - według szacunków tamtejszych parków narodowych jest ich ponad 100 tys., choć ze względu na ograniczoną powierzchnię rezerwatów liczba osobników nie powinna przekraczać 40 tys. Zwierzęta te są jednalk narażone na ataki kłusowników. W październiku 2015 roku czternaście słoni zostało otrutych cyjankiem na terenie dwóch parków narodowych w Zimbabwe. W 2013 r. w Hwange kłusownicy otruli 300 słoni.

Klimat

Zimbabwe objęte jest działaniem klimatu podrównikowego, z porą deszczową trwającą od listopada do marca i z porą suchą od kwietnia do września.

Temperatura na centralnym płaskowyżu oscyluje w granicach 25°C - 33°C.

Gospodarka

Zimbabwe ma bogate zasoby mineralne: węgiel kamienny, metale ziem rzadkich, złoto, chrom, nikiel, miedź, rudy żelaza, wanad, lit, cynę, metale z grup platyny, azbest, diamenty.

Ziemia uprawna stanowi 8,2 proc. powierzchni kraju. Głównymi produktami rolnymi są: kukurydza, tytoń, bawełna, kawa i zboże. Usługi dają ok. 56 proc. PKB.

Ponad 60 proc. wydatków budżetu to pensje pracowników sektora publicznego. Rzeczywistą stopę bezrobocia szacuje się na ok. 70 proc.

Sytuacja polityczna w Zimbabwe w ostatnim czasie jest wprawdzie bardziej stabilna niż w przeszłości, ale wysoki koszt działalności gospodarczej i brak pewności pod względem prawym (szczególnie jeżeli chodzi o inwestycje) ujemnie rzutują na wzrost gospodarczy, który zwolnił w 2014 roku. Zimbabwe nadal znajduje się w recesji.

Źródło: PAP/EPA

Gospodarka wymaga zdecydowanych zmian strukturalnych i rozwoju sektora przemysłowego. Na wskutek wielu błędnych decyzji rządu Zimbabwe ucierpiała również turystyka, jeszcze do niedawna ważny sektor gospodarki kraju.

W przeszłości rolnictwo komercyjne na dużą skalę było jednym z ważniejszych źródeł dochodów z eksportu i zapewniało wiele miejsc pracy. Jednakże wysiedlenie białych farmerów w 2000 r., a następnie niekorzystna polityka rządu w stosunku do rolnictwa w dużym stopniu zniszczyła ten sektor gospodarki.

W 2013 r. do Zimbabwe napłynęło 400 mln dol., a od roku 1970 do roku 2013 ich wartość wyniosła 2,827 mld dol. Zainteresowanie inwestycjami w Zimbabwe ogranicza brak stabilności politycznej oraz tzw. prawo naturalizacji gospodarczej wymagające, aby 51 proc. udziałów w jakiejkolwiek spółce było w rękach czarnych Zimbabweńczyków.

Źródło: PAP/EPA

Makroekonomia

Zgodnie z informacjami Międzynarodowego Funduszu Walutowego w 2014 r. PKB Zimbabwe wyniósł 13,74 mld dol., a na osobę ok. 1100 dol. W 2014 r. wzrost PKB oszacowano na 3,1 proc., oraz odnotowano deflację w wysokości -0,2 proc., a w 2013 r. 3,3 proc. W poprzednich trzech latach wynosił średnio ponad 11 proc. Jednakże wysoka stopa wzrostu PKB wynikała z bardzo niskiego ogólnego poziomu gospodarki zrujnowanej polityką rządową przez poprzednie dziesięciolecie.

W 2014 r. Zimbabwe zanotowało deflację w wysokości -0,2 proc. (w 2013 r. inflacja wyniosła 1,6 proc.), a w ciągu poprzednich trzech lat średnio-roczna inflacja wynosiła ok. 3,5 proc.

Dług publiczny w stosunku do wartości PKB w 2014 r. wyniósł 58,5 proc., a deficyt budżetowy 9 proc. PKB. Średnia nominalna miesięczna płaca brutto w 2014 r. wyniosła 253 dol. Usługi stanowiły ponad 56 proc. PKB.

Ponad 60 proc. wydatków budżetu Zimbabwe jest przeznaczonych na pensje dla pracowników sektora publicznego.

Pomoc zagraniczna stanowi niecałe 20 proc. budżetu kraju (dla porównania w przypadku Mozambiku ponad 50 proc.). Wynika to z ograniczenia pomocy przez kraje zachodnie, które krytycznie oceniają rządy prezydenta R Mugabe. W 2013 r. stopa bezrobocia wynosiła około 10,7 proc. Jednakże rzeczywistą stopę bezrobocia szacuje się na poziomie, aż około 70 proc.

Wiele osób uznawanych oficjalnie za zatrudnionych w gospodarce zajmuje się rolnictwem na małą skalę, wyłącznie na własne potrzeby. Ok. 80 proc. miejsc pracy znajduje się w sektorze nieformalnym.

Główne sektory

Udział PKB

• usługi 56 proc., w tym handel, hotelarstwo i restauracje 15,3 proc.
• transport i łączność 12,8 proc.
• usługi finansowe i biznesowe 11,3 proc.
• produkcja przemysłowa 13,6 proc.
• rolnictwo 13,1proc.
• przemysł wydobywczy 10,1 proc.

Rolnictwo

Rolnictwo było zawsze najistotniejszym sektorem gospodarki Zimbabwe i głównym źródłem wpływów dewizowych. W latach 2000-2008 odnotowano drastyczny spadek produkcji o 79,4 proc. W 2009 oraz 2010 r., głównie za sprawą uwolnienia handlu tytoniem, szacuje się, że produkcja rolnicza wzrosła o 29,1 proc.

Problemem pozostaje proceder wywłaszczania białych farmerów, który od czasu utworzenia rządu jedności narodowej paradoksalnie uległ dalszemu nasileniu. Szacuje się, że dotychczas ponad 6 tys. białych rolników zostało siłą wyrzuconych ze swoich farm. Najważniejszym towarem eksportowym jest tytoń. Inne ważniejsze uprawy to: kukurydza, bawełna, trzcina cukrowa, kawa i zboża.

Górnictwo

W Zimbabwe w ponad tysiącu kopalniach wydobywa się 40 rodzajów minerałów, w tym m.in.: nikiel, złoto, ferro-chromy, żelazo, azbest, miedź, węgiel, granit, diamenty, lit.

Mimo że górnictwo przynosiło w latach 90 ponad 53 proc. wpływów z eksportu (głównie złoto, platyna i stopy żelaza), to udział tego sektora w wytworzonym PKB od 1980 roku wykazuje tendencję spadkową. Sytuacja w branży uzależniona jest nie tylko od światowych cen na poszczególne surowce mineralne ale również od inwestycji w przemysł górniczy (przede wszystkim w wydobycie diamentów w Chima-nimani i złoża Marange jak i złota).

Odkrycie nowych złóż diamentów w Zimbabwe potwierdzają coraz większą rolę tego kraju w obrocie tymi kamieniami na globalnych rynkach. Rząd Zimbabwe wiąże również duże nadzieje z wydobyciem złota, które ma się zwiększyć z około 3,5 do 50 ton w najbliższych latach.

Wymiana handlowa

Podobnie jak w latach ubiegłych, utrzymujący się kryzys społeczno-polityczny oraz trudna sytuacja ekonomiczna Zimbabwe, negatywnie wpływały na rozwój współpracy politycznej i gospodarczej z zagranicą, w tym z Polską. Przede wszystkim chodzi o niekorzystny klimat biznesowy dla potencjalnych inwestorów i przedsiębiorstw z Europy, w tym nierealistyczne przepisy i regulacje dotyczące kontroli cen, słabą znajomość miejscowych uwarunkowań wśród polskich podmiotów gospodarczych, a także zły stan infrastruktury telekomunikacyjnej oraz transportowej oraz niewydolność i rozpowszechnioną korupcję na wszystkich szczeblach administracji państwowej.

W roku 2014 r. wymiana towarowa Zimbabwe z zagranicą wyniosła 10,452 mld dol., z czego import 7,016 mld dol., a eksport 3,436 mld dol. Saldo wymiany handlowej Zimbabwe z zagranicą było ujemne i wyniosło 3,58 mld dol.

Główni partnerzy handlowi Zimbabwe podani są poniżej, wraz z ich procentowym udziałem w całości importu/eksportu Zimbabwe. Największym partnerem handlowym Zimbabwe jest RPA, przede wszystkim jako odbiorca produktów tego kraju, ale również jako dostawca towarów do Zimbabwe.

Surowce mineralne (w tym złoto i diamenty), produkty rolnicze i przetwórstwa rolnego oraz turystyka są głównymi źródłami dochodu z eksportu Zimbabwe.

Relacje z UE

Ze względu na znaczne oddalenie geograficzne, problematyka Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem Polski, nie jest zbyt często obecna w mediach Zimbabwe. Opinia publiczna bardziej zainteresowana jest śledzeniem sytuacji wewnętrznej oraz problemów występujących na kontynencie afrykańskim, zwłaszcza u największego partnera handlowego na kontynencie afrykańskim - RPA.

Umową regulującą stosunki handlowe UE - Zimbabwe była do końca 2007 r. „ACP-EU Partnership Agreement” z 23.06.2000 r. z Cotonou. W grudniu 2007 r. została podpisana nowa tymczasowa umowa IEPA.

W 2013 r. (brak danych za 2014 r.) obroty Zimbabwe z UE wyniosły 858,99 mln dol., w tym import 328,8 mln dol., a eksport 530,19 mln dol. W 2013 r. Zimbabwe uzyskało nadwyżkę w obrotach towarowych z UE w wysokości 201,39 mln dol.

W imporcie Zimbabwe z UE dominującą pozycję w 2013 r. zajmowały: maszyny i urządzenia 47,2 proc., sprzęt transportowy 18,3 proc. oraz wyroby przemysłu chemicznego i przemysłów pokrewnych 9,3 proc.

Największymi eksporterami na rynek Zimbabwe spośród krajów UE w 2013 r. były: Wielka Brytania 71,2 proc., Szwecja 11,3 proc., Niemcy 4,1 proc., Francja 1,6 proc. oraz Włochy 1,5 proc.

W 2013 r. Wielka Brytania w obrotach towarowych z Zimbabwe z zagranicą ogółem zajęła drugie miejsce, po RPA (udział W.Brytanii 12,6 proc.). Najważniejszymi grupami asortymentowymi w eksporcie Zimbabwe do UE były: żywność, napoje i produkty tytoniowe 38,7 proc., metale szlachetne i wyroby z metali szlachetnych 17,4 proc. oraz metale nieszlachetne i wyroby z metali nieszlachetnych 16,4 proc.

Natomiast w imporcie z Zimbabwe w 2013 r. Wielka Brytania zajęła również drugie miejsce (udział 18,4 proc.).

Najważniejszymi pozycjami w imporcie Zimbabwe z UE w ostatnich latach były również: żelazostopy, tytoń, granit.

Największymi odbiorcami produktów Zimbabwe spośród krajów UE w 2013 r. były: Belgia 25 proc. eksportu Zimbabawe do UE ogółem, Francja 2,5 proc., Wielka Brytania 1,6 proc., Niemcy 0,7 proc. oraz Włochy 0,3 proc..

Umowy dwustronne

Umową regulującą stosunki handlowe UE – Zimbabwe była do końca 2007 r. „ACP-EU Partnership Agreement” z 23.06.2000 r. z Cotonou. W grudniu 2007 r. została podpisana nowa tymczasowa umowa IEPA.

Polska - Zimbabwe

GUS w zakresie wymiany handlowej między Polską a Zimbabwe w 2014 r. podaje jedynie wartość importu Polski z Zimbabwe (31,3 mln dol.), co stanowiło wzrost o 42,9 proc. w porównaniu do roku 2013 r. Natomiast w 2013 r. obroty handlowe pomiędzy Polską a Zimbabwe wyniosły 27,1 mln dol., z tego import Polski z Zimbabwe 21,9 mln dol., a eksport Polski do Zimbabwe 5,2 mln dol. W obrotach towarowych z Zimbabwe w 2013 r. Polska uzyskała ujemne saldo w wysokości 16,7 mln dol.

Najważniejszymi pozycjami w imporcie Polski z Zimbabwe w 2013 r. były: gotowe artykuły spożywcze, napoje bezalkoholowe, alkohol, ocet, tytoń (26,8 mln dol., wzrost o 59,4 proc. w porównaniu do 2012 r.), produkty pochodzenia roślinnego (2,4 mln dol., wzrost o 51,2 proc.) oraz produkty mineralne (1,9 mln dol., spadek o 37,5 proc.).

Dla biznesu

Sprawy gospodarcze państwa należą do kompetencji Ministerstwa Przemysłu i Handlu Zagranicznego. Pozostałymi resortami gospodarczymi są: Ministerstwo Rolnictwa, Ministerstwo Górnictwa i Rozwoju Górniczego, Ministerstwo Finansów, Ministerstwo Ochrony środowiska i Turystyki, Ministerstwo Transportu i Komunikacji, Ministerstwo Energetyki, Ministerstwo Rozwoju Małej i Średniej Przedsiębiorczości, Ministerstwo Zasobów Wodnych i Ministerstwo Przedsiębiorstw Państwowych i Antykorupcji. System prezydencki powoduje, że nawet premier kraju nie posiada jak na razie realnej władzy, a wszelkie ważniejsze decyzje gospodarcze podejmowane są przez prezydenta i jego najbliższych współpracowników.

W Zimbabwe działa kilka niezależnych izb handlowych i przemysłowych, a najważniejszą z nich jest Zimbabweńska Krajowa Izba Handlowa.

Wejście Polski do Unii Europejskiej i objęcie umową ACP-EU, a obecnie EPA powoduje, że polskie firmy nie napotykają żadnych barier w eksporcie do Zimbabwe, mają pełnoprawny dostęp do tego rynku i takie same warunki, jak inne firmy z UE.

Sądownictwo

Sądy krajowe zajmują się procesami gospodarczymi w oparciu o mieszany system prawny oparty na systemie prawnym holenderskim i brytyjskim. System sądowniczy jest niewydajny, a wszechobecna korupcja w sądach i prokuraturze utrudnia prowadzenie spraw.

Wskaźnik percepcji korupcji w Afryce w 2012 roku – w punktach

Rynek pracy

Rząd Zimbabwe nie stosuje żadnych utrudnień w dostępie do rynku pracy. Zezwolenia na pracę dla wykwalifikowanych pracowników są wydawane przez Ministerstwo Spraw Wewnętrznych.

Nieruchomości

Nie istnieją żadne ograniczenia w nabywaniu nieruchomości przez obcokrajowców w Zimbabwe. Istnieją jednak ograniczenia w nabywaniu ziemi, która jest własnością państwa. Oddzielna kwestią jest nabywanie ziemi pod inwestycję, które podobnie jak i wynajem nieruchomości nie podlega ograniczeniom.

Zamówienia publiczne

Zamówienia publiczne w większości przypadków podlegają procedurom przetargowym. W większości przetargi są otwarte i nie ma teoretycznie ograniczeń w składaniu ofert.

Przy większych przetargach obowiązuje klauzula pre-kwalifikacji bądź też dopuszczane są tylko te firmy, które zostały już zarejestrowane i uznane przez organizatora przetargu.

Ustawa o Zamówieniach Publicznych z 1998 r. reguluje zasady i procedury przetargowe. Należy przy tym pamiętać o katastrofalnej sytuacji ekonomicznej kraju i długim okresie oczekiwanie na płatności.

Ochrona własności przemysłowej i intelektualnej

Według International Property Rights Index Zimbabwe jest notowane bardzo nisko, bo aż na 109. miejscu na światowej liście 118 zbadanych krajów.

W Zimbabwe istnieje szereg uregulowań prawnych chroniących własność intelektualną i prawa autorskie oraz własność przemysłową. Są one zgodne z zapisami WTO Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS). Niemniej jednak, nieefektywny system prawny Zimbabwe i powolnie działający wymiar sprawiedliwości oraz policja czynią wprowadzanie w życie wspomnianych przepisów bardzo trudne.

Pod koniec stycznia 2008 r. rząd Zimbabwe powołał do życia Anti-Piracy Organisation of Zimbabwe.

Historia

Prawdopodobnie od I tysiąclecia p.n.e. tereny obecnego Zimbabwe były zasiedlone przez Buszmenów. Od IV w. n.e. osiedlały się tu także ludy rolnicze nieznanego pochodzenia, które pokojowo współżyły z dotychczasowymi mieszkańcami.

Źródła

• Ministerstwo Spraw Zagranicznych
• Ministerstwo Gospodarki
• Wydawnictwo Naukowe PWN
• Bank Światowy
• ONZ
• PAP
• "Problemy wyżywienia ludności na kontynencie afrykańskim" Bożena Gulbicka, Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej Państwowy Instytut Badawczy